Գնահատման նոր համակարգի ներդրման արդյունավետության ուսումնասիրություն նախադպրոցական ուսումնական հաստատություններում

 ԳՆԱՀԱՏՄԱՆ ՆՈՐ ՀԱՄԱԿԱՐԳԻ ՆԵՐԴՄԱՆ ԱՐԴՅՈՒՆԱՎԵՏՈՒԹՅԱՆ ՈՒՍՈՒՄՆԱՍԻՐՈՒԹՅՈՒՆ ՆԱԽԱԴՊՐՈՑԱԿԱՆ ՈՒՍՈՒՄՆԱԿԱՆ ՀԱՍՏԱՏՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐՈՒՄ

Նախադպրոցական կրթության փորձարկվող ծրագրերում ընդգրկված մանկավարժների շրջանում իրականացվել է ուսումնասիրություն, որի նպատակն էր պարզել գնահատման նոր համակարգի կիրառման արդյունավետությունը: Ուսումնասիրության համար կիրառվել է 12 հարցերից և 4 ենթահարցերից կազմված գործիք՝ առցանց հարցաշար: 

Ուսումնասիրությանը մասնակցել են նախադպրոցական ուսումնական հաստատությունների 635 աշխատակիցներ՝ Երևանից և Հայաստանի Հանրապետության բոլոր մարզերից: Մասնակիցների բաշխումն ըստ մայրաքաղաք Երևանի և ՀՀ մարզերի երևում է Տրամագիր 1-ում:

Տրամագիր 1

Ինչպես երևում է Տրամագիր 2-ում, ուսումնասիրության մասնակիցների մեծ մասը՝ ավելի քան 63%-ը դաստիարակներ են, որոնք անմիջականորեն աշխատում են երեխաների հետ և կիրառում են գնահատման նոր մեթոդաբանությունը, 11%-ից ավելին մեթոդիստներ են, մոտ 10-ական տոկոս՝ նուհերի տնօրեններ և երաժշտության դաստիարակներ: Ուսումնասիրությանը մասնակցել են նաև ֆիզհրահանգիչներ, պարուսույցներ և այլ մասնագետներ, ինչը հնարավորություն է տալիս փաստելու, որ գնահատման նոր համակարգի ներդրման հարցը դիտարկվել է բազմակողմանիորեն՝ հաշվի առնելով նուհերի տարբեր աշխատակիցների կարծիքը:

Տրամագիր 2

Ուսումնասիրության մասնակիցների ընդհանուր տպավորությունը գնահատման նոր համակարգի և նրա ներդրման վերաբերյալ պարզելու համար առաջադրվել է հետևյալ հարցը՝ պատասխանի մեկից ավելի տարբերակներ ընտրելու հնարավորությամբ.

3. Գնահատման նոր համակարգը.

• հնարավորություն է ընձեռում բացահայտելու յուրաքանչյուր երեխայի 
• ներուժը նպաստում է արդյունավետ պլանավորել յուրաքանչյուր երեխայի ուսումնառությունը:
• հնարավորություն է ընձեռում դրսևորելու երեխայակենտրոն մոտեցում:
• նպաստում է մանկավարժական աշխատանքի բարելավմանը:

Այլ

    Հարցին կից տրված տարբերակների ընտրության պատկերը ներկայացված է Տրամագիր 3-ում, որից պարզ է դառնում, որ ուսումնասիրության մասնակիցների մեծ մասի՝ մոտ 70%-ի կարծիքով՝ գնահատման նոր համակարգը հնարավորություն է ընձեռում բացահայտելու յուրաքանչյուր երեխայի ներուժը, ավելի քան 43%-ի կարծիքով՝ նպաստում է արդյունավետ պլանավորել յուրաքանչյուր երեխայի ուսումնառությունը, ավելի քան 32%-ի կարծիքով՝ հնարավորություն է ընձեռում դրսևորելու երեխայակենտրոն մոտեցում, իսկ ավելի քան 30%-ի կարծիքով՝ նպաստում է մանկավարժական աշխատանքի բարելավմանը:   

Տրամագիր 3   

Առաջարկված պատասխաններից բացի ուսումնասիրության մասնակիցներից 10-ը (1.6%) ընտրել են «Այլ» տարբերակը՝ պարզաբանելով, որ գնահատման այս մոտեցումը հնարավորություն է տալիս համարյա ամենօրյա ռեժիմով հետևելու երեխայի առաջընթացին, արդյունավետ է, եթե գնահատման գործընթացն իրագործվում է ժամանակին՝ առանց շտապելու և իրատեսական ժամկետներում, իսկ երեք հոգի նշել է, որ ժամանակատար է և ավելացնում է դաստիարակի կողմից իրականացվող գրագրության ծավալը:

Գնահատման իրականացման ժամանակահատվածի վերաբերյալ ուսումնասիրության մասնակիցների կարծիքը պարզելու համար առաջադրվել է հետևյալ հարցը.

4. Գնահատումը նպատակահարմար է իրականացնել՝

•     ուսումնական տարվա սկզբում, ընթացքում և ավարտին:
•     ուսումնական տարվա սկզբում:
•     ուսումնական տարվա ընթացքում:
•     ուսումնական տարվա ավարտին:
•     ուսումնական տարվա սկզբում և ավարտին:

Հետաքրքիր է, որ ուսումնասիրության մասնակիցների ձայները համարյա նույնական են՝ 42% և 42.5%, պատասխան տարբերակներից երկուսի վերաբերյալ. գնահատումը նպատակահարմար է իրականացնել «ուսումնական տարվա սկզբում և ավարտին» կամ «ուսումնական տարվա սկզբում, ընթացքում և ավարտին», իսկ մնացած ձայները 6.8% և 8.3%ով բաշխվել են «ուսումնական տարվա ընթացքում» և «ուսումնական տարվա ավարտին» տարբերակների միջև:        

  Տրամագիր 4

Ուսումնասիրության ժամանակ կարևորվել է նաև ծնողների վերաբերմունքը գնահատման նոր համակարգի նկատմամբ, ինչպես նաև այն, թե ինչ աշխատանք են նուհերն իրականացնում ծնողների շրջանում այդ հարցի լուսաբանման ուղղությամբ: Այդ նպատակով հարցաշարում ներառվել էր հետևյալ հարցը.

5. Ծնողների վերաբերմունքը գնահատման նոր համակարգի վերաբերյալ:

•       Լիարժեք ընդունում են, ընթացքում անհանգստություն չեն դրսևորում:
•   Երբեմն ունենում են անհանգստություններ, որոնք ընթացքում հաղթահարվում են:
•  Կարիք չի եղել ծնողների հետ այդ մասին խոսելու:
•  Այլ   

Տրամագիր 5-ից երևում է, որ ձայները բաշխվել են պատասխանի երեք տարբերակների միջև ոչ մեծ տարբերությամբ. նուհերի աշխատակիցների կարծիքով՝ ծնողների 36.2 %-ը լիարժեք ընդունում է գնահատման նոր մոտեցումները, իսկ 27.7%-ի կարծիքով՝ ծնողները երբեմն ունենում են անհանգստություններ, որոնք ընթացքում հաղթահարվում են:   

Տրամագիր 5

Փոքր–ինչ մտահոգիչ է այն փաստը, որ ուսումնասիրության մասնակիցների ավելի քան 35%-ը նշում է, որ կարիք չի եղել ծնողների հետ քննարկելու գնահատման նոր համակարգին վերաբերող հարցերը, այնինչ սովորողների կրթության մեջ ծնողների մասնակցայնության ապահովումը կարևոր է ուսման արդյունավետության համար:

Պարզելու համար, թե ինչպես կարելի է թեմատիկ գնահատման գործիքների (ԻՇԱ, ՄՏՊ) կիրառումը ինտեգրել գնահատման նոր համակարգի մեջ, ուսումնասիրության մասնակիցներին ուղղվել է հետևյալ հարցը.

6. Թեմատիկ գնահատման գործիքների (ԻՇԱ, ՄՏՊ) կիրառումը՝

•     դյուրին է դարձնում գնահատման աշխատանքը:
•     օգնում է հետևել թեմայի յուրացման ընթացքին:
•     ընձեռում է գործիքի կիրառման ճկուն հնարավորություններ:
•     Այլ

Նշենք, որ ուսումնասիրության մասնակիցները կարող էին ընտրել մեկից ավելի տարբերակներ, և նրանց 55%-ը կարծում է, որ թեմատիկ գնահատման գործիքների կիրառումն օգնում է հետևել թեմայի յուրացման ընթացքին, 26%-ը կարծում է՝ դյուրին է դարձնում գնահատման աշխատանքը, իսկ մոտ 14%-ը կարծում է՝ ընձեռում է գործիքի կիրառման ճկուն հնարավորություններ:

   Տրամագիր 6

Տրամագիր 6-ից երևում է,որ ուսումնասիրության մասնակիցներից 5.2%-ը ընտրել են «Այլ» տարբերակը:

Սակայն այլ տարբերակ ընտրողների բաժնում պատասխանել են 19 հոգի, որոնցից միայն 16-ն են կարծիք գրել, որոնցից 5-ը նշել են, որ իրենք երաժշտության մասնագետ են և չեն իրականացրել թեմատիկ գնահատում, հետևաբար թեմատիկ գնահատման ավելորդության մասին անհամաձայնություն արտահայտածներն ընդամենը 11-ն էին:

Ուսումնասիրության 7-րդ հարցով պարզաբանվել է, թե նուհերի աշխատակիցները ինչ հաճախությամբ են կիրառել գնահատման ստուգաթերթը՝ ամսական, եռամսյակային կտրվածքով, թե՞ և՛ ամսական, և՛ եռամսյակային: Ձայների բաշխումը երևում է Տրամագիր 7-ից:

Տրամագիր 7

Ուսումնասիրության 8-րդ հարցով հետաքրքիր էր պարզել ուսումնասիրության մասնակիցների կարծիքը գնահատման գործիքների վերաբերյալ և հասկանալ՝ արդյոք դրանք բարելավման կարիք ունեն: Հարցմանը մասնակիցների մոտ 42%-ի կարծիքով՝ գնահատման գործիքները լրամշակման կարիք չունեն, այնինչ թեմատիկ գնահատման գործիքները (ԻՇԱ, ՄՏՊ) վերանայման կարիք ունեն (24,7%-): Բացի այդ՝ որոշակի բարելավման կարիք ունեն նաև ստուգաթերթերը, ձևավորող գնահատման հնարները և ամփոփիչ բնութագրերը: Ձայների բաշխման ամբողջական պատկերը ներկայացված է Տրամագիր 8-ում:    

Տրամագիր 8

Ուսումնասիրության 9-րդ հարցը վերաբերում էր արդյունքների արձանագրման տարբերակներին: Բավականին լավ արդյունք է գրանցվել՝ մասնակիցների ավելի քան 90%-ի կարծիքով նպատակահարմար է գնահատման արդյունքների գրանցումն իրականացնել գունային նշումներով, և միայն 10%-ի կարծիքով դա կարող է իրականացվել բառային ձևակերպումներով կամ նշանային այլ համակարգով:

Տրամագիր 9

10-րդ հարցի միջոցով վերհանվել է ուսումնասիրության մասնակիցների վերաբերմունքը գունային նշումների մասին, ըստ որի՝ գրանցվել են հիմնականում դրական արդյունքներ. գունային նշումները տեսանելի են դարձնում յուրաքանչյուր երեխայի ուժեղ և թույլ կողմերը, օգնում են տեսնել խմբի ձեռքբերումները, արդյունավետ են դարձնում պլանավորման աշխատանքները (մոտ 95%-): Եվ ուսումնասիրության մասնակիցների միայն մոտ 4%-ի կարծիքով՝ գունային նշումների կիրառումն արդյունավետ չէ:

Տրամագիր 10 

Հարցաթերթի 11-րդ՝ բաց հարցի վերաբերյալ, որում մասնակիցները շարադրել են իրենց դժվարությունները,

•    մոտավորապես 30%-ը նշել է, որ դժվարություններ չունեն,

•  մասնակիցների 20-25%-ը նշում են սաների թվաքանակի հետ կապված դժվարությունները և աշխատանքի ժամանակատարությունը,

• մի մասը նշել են համապատասխան գրականության և մեթոդական ձեռնարկների անհրաժեշտության մասին, հատկապես ձևավորող գնահատման վերաբերյալ և գործիքների,

• մի մասը նշել են չափորոշչային պահանջների և թեմատիկ բաղաադրիչների վերջնարդյունքների անհամապատասխանության մասին, հատկապես ավագ խմբի, նշում են, որ կան վերջնարդյունքներ որոնք չեն համապատասխանում զարգացման ոլորտներին։
•  մի մասը նշում են, որ իրենց անփորձ լինելն է եղել դժվարությունը, սակայն արդեն հաղթահարված է,

• երաժշտության մասնագետները նշում են, որ չունեն գնահատման համար համապատասխան նյութեր և չափանիշներ:

12-րդ կետը վերաբերում է  նուհերի աշխատակիցների  առաջարկություններին:

• Հարցման մասնակիցների մի մասը առաջարկություններ չունեն, դրանք հիմնականում այն մասնակիցներն են, որոնք նշել են, որ դժվարություններ չունեն:

• Այն մասնակիցները, որոնք նշել են գնահատման ժամանակատարության և գրագրության ծավալուն լինելու մասին՝ առաջարկում են հանել գնահատումը:

•  Մանսկիցների մի մասը նշում են մեթոդական աջակցության հաճախության մասին և գրականության ու ձեռնարկների ստեղծման անհրաժեշտության մասին:

• Մի մասը նշում են ամսական գնահատումը եռամսյակային դարձնելու անհրաժեշտության մասին:

• Առաջարկ է եղել նաև համակարգիչների անհրաժեշտության և համակարգը էլեկտրոնային դարձնելու վերաբերյալ, ինչը ավելի կհեշտացնի գործընթացը:

• Առաջարկում են տրամադրել ծրագրային բաղադրիչներին համապատասխան ուսումնամեթոդական ձեռնարկներ, ինչպես նաև առաջարկում են «Կապը չափորոշչի հետ» ուղեցույց տրամադրել։

• Մի մասը նշում են վերջնարդյունքների պակասեցման և բեռնաթափման մասին:

•   Առաջարկում են խմբերում սաների թիվը կրճատել:

•   Եղել են նաև նման դրական ձևակերպումներ՝ «Ձեր կատարած աշխատանքն անթերի է, շատ պարզ ու մատչելի բացատրված։ Շնորհակալություն»… «Առաջարկություններ չունեմ, քանի որ գնահատման նոր համակարգի կիրառումը արդյունավետ է և ծառայում է իր նպատակին։ Շնորհակալություն։», «Առաջարկում եմ, որ ոլորտի պատասխանատուները լինեն հետևողական, որպեսզի յուրաքանչյուր դաստիարակ, մանկավարժ պատասխանատվությամբ վերաբերվի իր իսկ կատարած գործին։ Շնորհակալություն:»

Եզրակացություն: Այսպիսով, նախադպրոցական ուսումնական հաստատություններում գնահատման նոր համակարգի ներդման գործընթացի ուսումնասիրության արդյունքների հիման վրա կարող ենք փաստել, որ նուհերի աշխատակիցները ոչ միայն դրական վերաբերմունք ունեն գնահատման մոտեցումների մասին, այլև արդյունավետորեն կիրառում են գնահատման նոր մոտեցումները, առաջարկվող ձևաթերթերն ու այլ գործիքները: Իհարկե ակնհայտ են նաև որոշ մանկավարժների և դաստիարակների դժգոհությունները՝ կապված աշխատանքի և գրագրության ավելացման հետ: Հաճախ այդ դժվարությունը կապվում է սաների քանակի հետ: Կարծում ենք՝ ինչպես հանրակրթական հաստատություններում՝ ուսուցիչները, այնպես էլ նախադպրոցական հաստատություններում՝ դաստիարակները դժգոհություններ ունեն աշխատանքի ավելացման հետ կապված: Բնականաբար երբ աշխատանքի ծավալը, ինչպես նաև վերահսկողությունն ու պահանջներն ավելանում են՝ դժգոհություն կարող է առաջանալ, հետևաբար պետք է մտածել խրախուսման եղանակների մասին: Սակայն կարևոր է, որ շատ քիչ էին այն դիտարկումները, որոնք գնահատումը համարում են անօգուտ և թերություններով՝ ոչ մի դիտարկում չկար գնահատման որևէ ձևի անօգուտ լինելու և անճշտությունների մասին:

Կարծում ենք պետք է վերանայել գնահատման հաճախականությունը, ստեղծել գնահատման էլեկտրոնային մատչելի համակարգ և ստեղծել մեթոդական ձեռնարկներ զարգացման ոլորտների գնահատման և ծրագրային բաղադրիչների վերաբերյալ:

Անհրաժեշտություն ենք համարում նաև սաների գնահատման նոր համակարգի ներմուծման վերաբերյալ տեղեկատվությունը և գնահատման արդյուքները ծնողներին տրամադրելը:

Արդյունքների ամփոփ վերլուծությունը իրականացրել են ԿԶՆԱԿ հիմնադրամի գնահատման մեթոդաբանության մշակման և մշտադիտարկման

 բաժնի պետ՝ Լուսինե Ալեքսանյանը 

Գնահատման մեթոդաբանության մշակման և մշտադիտարկման 

բաժնի մասնագետ՝ Աստղիկ Բալայանը

Հարցաշարը կազմել և հարցումն անցկացրել են ԿԶՆԱԿ հիմնադրամի 

գնահատման մշակման և զարգացման բաժնի 

մասնագետներ (2019-2024թթ)՝ 

Անի Մելիքսեթյանը

 Հասմիկ Հովհաննիսյանը